วัตถุระเบิด (EXPLOSIVES)

คำจำกัดความและข้อพิจารณาทั่วไป

สาร (หรือของผสม) ระเบิดคือสาร (หรือของผสมของสาร) ในรูปของแข็งหรือของเหลว (หรือของผสม ของสาร) ที่ในตัวของมันเองจากปฏิกิริยาทางเคมีสามารถสร้างก๊าซที่มีอุณหภูมิและความดันและที่มีความเร็วจนสามารถทำ ความเสียหายให้กับสิ่งโดยรอบ สารดอกไม้เพลิงถือว่าเป็นสารระเบิดด้วยถึงแม้ว่าสารดังกล่าวนี้ไม่มีก๊าซมาเกี่ยวข้อง

สาร (หรือของผสม) ดอกไม้เพลิง คือสารหรือส่วนผสมของสารที่ได้ออกแบบมาเพื่อให้เกิดผลโดยความ ร้อน แสงสว่าง เสียง ก๊าซ หรือ ควัน หรือการผสมผสานกันของสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ อันจะเป็นผลของการยืดการระเบิดด้วย ตัวเองด้วยการคายความร้อนโดยอาศัยปฏิกิริยาทางเคมี

สิ่งของระเบิด คือสิ่งของที่ประกอบด้วยสารหรือของผสมระเบิดจำนวนหนึ่งอย่างหรือมากกว่า

สิ่งของประเภทดอกไม้เพลิง คือสิ่งของที่ประกอบด้วยสารหรือของผสมดอกไม้เพลิงจำนวนหนึ่งอย่างหรือ มากกว่า

ประเภทของวัตถุระเบิดประกอบด้วย

• สารและของผสมระเบิด;
• สิ่งของระเบิด ยกเว้นอุปกรณ์ที่ประกอบด้วยสารหรือของผสมระเบิดในปริมาณที่หรือลักษณะที่การ จุดชนวนระเบิดหรือการจุดปะทุ (initiation) โดยบังเอิญหรือโดยอุบัติเหตุจะไม่เป็นเหตุให้เกิดผล กระทบต่อภายนอกของอุปกรณ์ทั้งโดยการยิงออกไป เกิดไฟ ควัน ความร้อน หรือเสียงดัง และ
• สาร ของผสมและสิ่งของที่ไม่ได้กล่าวถึงภายใต้ข้อ (a) และ (b) ข้างต้นซึ่งผลิตเพื่อให้เกิดการ แสดงผลโดยการระเบิดหรือลักษณะปรากฏแบบดอกไม้เพลิง

เกณฑ์การจำแนกประเภท

สาร ของผสม และสิ่งของที่จัดอยู่ในเกณฑ์การจำแนกประเภทนี้ได้จัดไว้ให้เป็นไปตามชนิดความเป็น อันตรายที่แสดงออกมาโดยกำหนดให้อยู่ในหนึ่งจากทั้งหมดหกประเภทย่อยดังต่อไปนี้

• ประเภทย่อย 1.1 สารและสิ่งของที่ก่อให้เกิดอันตรายจากการระเบิดทั้งมวล (การระเบิดทั้งมวล หมายถึง การระเบิดของมวลสารทั้งหมดอย่างทันที)
• ประเภทย่อย 1.2 สารและสิ่งของที่มีความเป็นอันตรายเกิดจากการยิงชิ้นส่วนแต่ไม่เกิดการ ระเบิดทั้งมวล
• ประเภทย่อย 1.3 สารและสิ่งของที่มีความเสี่ยงในความเป็นอันตรายจากการเกิดเพลิงไหม้ และ มีอันตรายของการระเบิดเล็กน้อยและมีอันตรายเล็กน้อยจากการยิงชิ้นส่วน อย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่าง แต่ต้องไม่เกิดการระเบิดทั้งมวล
• การลุกไหม้ของสารและสิ่งของทำให้เกิดความร้อนและการแผ่รังสีความ ร้อนอย่างมาก
• ซึ่งเผาไหม้ติดต่อกัน ก่อให้เกิดผลของการระเบิดบ้างเล็กน้อย หรือการยิง ชิ้นส่วนหรือทั้งสองอย่าง
• ประเภทย่อย 1.4 สารและสิ่งของที่มีความเสี่ยงเพียงเล็กน้อยในการระเบิด หากมีการจุดระเบิด หรือปะทุในระหว่างการขนส่ง ความเสียหายโดยส่วนใหญ่จะอยู่เฉพาะภายใน หีบห่อที่ห่อหุ้มอยู่ และไม่มีการแตกกระจายหรือการยิงของชิ้นส่วนออกไป แหล่งไฟจากภายนอกจะต้องไม่เป็นต้นเหตุให้เกิดการระเบิดอย่างทันทีของสิ่ง ที่บรรจุอยู่ในหีบห่อทั้งหมด
• ประเภทย่อย 1.5 สารที่มีความไวต่ำมาก ซึ่งมีอันตรายจากการเกิดระเบิดทั้งมวลเป็นไปได้ต่ำ มากจนการเกิดการปะทุหรือช่วงเปลี่ยนสภาวะจากการเผาไหม้ไปสู่การระเบิด เป็นไปได้น้อยมากในระหว่างการขนส่งในสภาวะปกติ ตามข้อกำหนดขั้นต่ำ สารดังกล่าวต้องไม่ระเบิดในการทดสอบด้วยไฟจากภายนอก
• ประเภทย่อย 1.6 สิ่งของที่มีความไวต่ำมาก ๆ ซึ่งไม่มีอันตรายจากการระเบิดทั้งมวล สิ่งของที่ ประกอบด้วยสารที่มีความไวในการระเบิดมาก ๆ และแทบจะไม่มีโอกาสเกิด การปะทุหรือการแตกกระจายโดยไม่ได้ตั้งใจ

วัตถุระเบิดที่จำแนกเป็นหนึ่งในหกประเภทย่อยข้างต้นนั้นอาศัยการทดสอบลำดับที่ 2 ถึง 8 ในภาคที่ I ของ เอกสาร คู่มือการทดสอบและเกณฑ์ตามข้อแนะนำในการขนส่งสินค้าอันตรายของสหประชาชาติ ตามตารางต่อไปนี้:

• วัตถุระเบิดไม่เสถียร (Unstable explosives) คือวัตถุระเบิดที่ไม่เสถียรทางความร้อน (thermally unstable) และ/หรือไวมากเกินไปสำหรับการเคลื่อนย้ายและใช้งานแบบปกติ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่จะต้องใช้ความ ระมัดระวังเป็นพิเศษ
• อนุโลมให้สาร ของผสมและสิ่งของที่ผลิตเพื่อการฝึกฝนเกี่ยวกับการระเบิดหรือดอกไม้เพลิง

การสื่อสารความเป็นอันตราย

ได้จัดให้มีข้อพิจารณาทั่วไปและข้อพิจารณาเฉพาะเกี่ยวกับข้อกำหนดในการติดฉลากไว้ใน การสื่อสาร ความเป็นอันตราย: การติดฉลาก ได้จัดทำตารางสรุปเกี่ยวกับการจำแนกประเภทและการติดฉลากมีตัวอย่างข้อความที่เป็นคำเตือนและรูปสัญลักษณ์ซึ่งสามารถนำไปใช้ได้เมื่อ ได้รับความเห็นชอบจากพนักงานเจ้าหน้าที่

• ใช้กับสาร ของผสมและสิ่งของในกฎระเบียบบางแห่ง (เช่น การขนส่ง)

แนวทางและกระบวนการตัดสินใจโดยใช้ผังการแบ่งกลุ่ม

แนวทางและกระบวนการตัดสินใจโดยใช้ผังการแบ่งกลุ่มต่อไปนี้ไม่ได้เป็นส่วนของระบบการจำแนก ประเภทตาม GHS แต่ได้จัดไว้ให้มีในที่นี้เพื่อเป็นแนวทางเพิ่มเติม จึงขอแนะนำให้ผู้ที่รับผิดชอบในการจำแนกประเภท ศึกษาเกณฑ์ก่อนและในระหว่างการใช้กระบวนการตัดสินใจโดยใช้ผังการแบ่งกลุ่มนี้

กระบวนการตัดสินใจโดยใช้ผังการแบ่งกลุ่ม

การจำแนกประเภทสาร ของผสมและสิ่งของในประเภทของวัตถุระเบิดและการกำหนดต่อไปโดยแยกย่อย ออกเป็นประเภทย่อย (division) เป็นกระบวนการสามขั้นตอนที่สลับซับซ้อนมาก มีความจำเป็นที่จะต้องอ้างถึงส่วน I ของ คู่มือการทดสอบและเกณฑ์ตามข้อแนะนำในการขนส่งสินค้าอันตรายของสหประชาชาติ ขั้นตอนแรกคือการตรวจสอบว่า สารหรือของผสมมีผลทำให้เกิดการระเบิด (explosive effects) (ลำดับการทดสอบที่ 1) ขั้นตอนที่สองเป็นกระบวนการใน การยอมรับ (acceptance procedure) (ลำดับการทดสอบที่ 2 ถึง 4) และขั้นตอนที่สามเป็นการกำหนดประเภทย่อยของความ เป็นอันตราย (hazard division) (ลำดับการทดสอบที่ 5 ถึง 7) ขั้นตอนการจำแนกประเภทเป็นไปตามกระบวนการตัดสินใจ โดยใช้ผังการแบ่งกลุ่มดังต่อไปนี้

แนวทาง

คุณสมบัติการระเบิดเกี่ยวเนื่องกับการมีกลุ่มทางเคมีบางชนิดในระดับโมเลกุลทำให้เกิดปฏิกิริยาที่ทำให้ อุณหภูมิและความดันเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ขั้นตอนการคัดแยกมีเป้าหมายเพื่อบ่งชี้การมีอยู่ของกลุ่มที่ทำปฏิกิริยาและ ศักยภาพในการปล่อยพลังงานออกมาอย่างรวดเร็ว ถ้าขั้นตอนการคัดแยกเพื่อบ่งชี้สารหรือของผสมว่ามีวัตถุระเบิดอยู่ หรือไม่ ต้องดำเนินการในกระบวนการยอมรับ (ดูตอนที่ 10.3 ของ คู่มือการทดสอบและเกณฑ์ตามข้อแนะนำในการขนส่ง สินค้าอันตรายของสหประชาชาติ)

หมายเหตุ: ไม่จำเป็นต้องทำการทดสอบความไวในการระเบิดจากการกระแทก (test of sensitivity to detonative shock) ทั้งการ ทดสอบลำดับที่ 1 ชนิด (a) การแผ่กระจายของการทดสอบการระเบิดแบบ detonation (Series 1 type (a) propagation of detonation test) และการทดสอบลำดับที่ 2 (a) (Series 2 type (a)) ถ้าพลังงานในการแตกตัวระดับโมเลกุลโดยการเกิดความ ร้อน (exothermic decomposition energy) ของวัสดุอินทรีย์ต่ำกว่า 800 จูล/กรัม

สารหรือของผสมไม่ถูกจำแนกเป็นวัตถุระเบิดถ้า:

• ไม่มีกลุ่มทางเคมีที่เกี่ยวข้องกับการแสดงคุณสมบัติวัตถุระเบิดในโมเลกุล ตัวอย่างกลุ่มที่อาจระบุ คุณสมบัติได้แสดงไว้ในตารางที่ A6.1 ในภาคผนวก 6 ของ คู่มือการทดสอบและเกณฑ์ตามข้อแนะนำ ในการขนส่งสินค้าอันตรายของสหประชาชาติ; หรือ
• สารที่ประกอบด้วยกลุ่มทางเคมีที่เกี่ยวข้องกับคุณสมบัติวัตถุระเบิดที่รวมออกซิเจนและค่าสมดุล ของออกซิเจนที่คำนวณได้ (calculated oxygen balance) มีค่าต่ำกว่าลบ 200 oxygen balance ที่ใช้คำนวณเพื่อปฏิกิริยาทางเคมี:

 

โดยใช้สูตร:

ค่าสมดุลออกซิเจน (oxygen balance) = -1600.[2.x +(y/2) -z]/น้ำหนักโมเลกุล;

• เมื่อสารอินทรีย์หรือของผสมที่เป็นเนื้อเดียวกันของสารอินทรีย์ประกอบด้วยกลุ่มทางเคมีที่มี คุณสมบัติเป็นวัตถุระเบิดแต่พลังงานแตกตัวระดับโมเลกุลทางความร้อน (exothermic decomposition energy) มีค่าต่ำกว่า 500 จูล/กรัม และค่าเริ่มต้นของการแตกตัวทางความร้อน (exothermic decomposition) ต่ำกว่า 500 องศาเซลเซียส (ค่าจำกัดทางอุณหภูมิมีเพื่อป้องกัน กระบวนการที่ใช้กับวัสดุอินทรีย์ในปริมาณมากที่ไม่เป็นวัตถุระเบิดแต่ที่จะแตกตัวอย่างช้า ๆ ที่ อุณหภูมิสูงกว่า 500 องศาเซลเซียส เพื่อปล่อยพลังงานมากกว่า 500 จูล/กรัม) พลังงานที่เกิดจากการ แตกตัวทางความร้อน (exothermic decomposition energy) อาจกำหนดโดยเทคนิค calorimetric ที่ เหมาะสม; หรือ
• สำหรับของผสมที่เป็นสารออกซิไดส์อนินทรีย์กับสารอินทรีย์ ความเข้มข้นของสารออกซิไดส์อนิน ทรีย์ คือ:
• ต่ำกว่า 15 %, โดยมวล ถ้าสารออกซิไดส์จัดอยู่ในกลุ่ม 1 หรือ 2;
• ต่ำกว่า 30 %, โดยมวล ถ้าสารออกซิไดส์จัดอยู่ในกลุ่ม 3

ในกรณีของของผสมที่ประกอบไปด้วยสารที่รู้ว่าเป็นวัตถุระเบิดใด ๆ ต้องดำเนินการตามขั้นตอนการยอมรับ